EU-Hof schept duidelijkheid over vrije advocaatkeuze

Het Europees Hof heeft bepaald in welke administratieve procedures bij een rechtsbijstandsverzekering een vrije advocaatkeuze geldt. 

Onduidelijkheid
Lange tijd was niet duidelijk wanneer de vrije advocaatkeuze gold. De minister van Justitie vroeg daarom het Europees Hof van Justitie om een beslissing in 2 zaken. De ene zaak betrof een procedure tegen UWV en de andere een zaak tegen een beslissing van het CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg). Het EU-Hof besliste dat in dergelijke beroep- en bezwaarprocedures de vrije advocaatkeuze geldt. Nu staat dus vast dat in een administratieve procedure bij een overheidsdienst het recht bestaat op bijstand door een zelf gekozen advocaat.

Sinds 1987
Vrije advocaatkeuze bij rechtsbijstandsverzekeringen staat al sinds 1987 in de Europese Richtlijn. In de Nederlandse Wft (artikel 4:47) staat dat vrije advocaatkeuze verplicht is bij een gerechtelijke of administratieve procedure en bij een belangenconflict.

Inperkingen
Het recht om zelf een advocaat te kiezen stond dus al in de wet, maar rechtsbijstandsverzekeraars perkten dit recht in uit kostenoverwegingen. Bij het oplossen van juridische vraagstukken of geschillen voor hun verzekerden maken zij liever gebruik van hun eigen juristen en advocaten. Dat is doorgaans goedkoper dan externe rechtshulp.

In de praktijk was er tot 2013 alleen vrije advocaatkeuze in een gerechtelijke procedure met de verplichting tot vertegenwoordiging. Sinds 2013 is daaraan toegevoegd dat de vrije advocaatkeuze ook geldt bij gerechtelijke en administratieve procedures, waarbij géén verplichte vertegenwoordiging door een advocaat bestaat. Maar wat niet helemaal helder was, was wat wel of niet onder de noemer 'administratieve procedures' viel. Het Europees Hof heeft nu duidelijkheid verschaft.

Gevolgen

• Voor klanten: voor hen is het positief dat zij in nog meer zaken hun eigen advocaat kunnen kiezen. De keerzijde is dat hierdoor de rechtsbijstandsverzekering duurder zal worden. Ook kunnen verzekeraars de dekking verder gaan beperken of meer met eigen risico’s gaan werken. De vraag is of dat op termijn voor verzekerden een goede ontwikkeling is. Het Verbond van Verzekeraars heeft direct laten weten dat het zich zorgen maakt over de betaalbaarheid van de rechtshulp.
• Voor de verzekeraars/adviseurs: een gekozen advocaat heeft gevolgen voor de schaderesultaten van de rechtsbijstandsverzekeraars. Dit kan betekenen dat premies worden aangepast of voorwaarden beperkt. Het adviseren van het product Rechtsbijstand wordt ook gecompliceerder. Dit komt onder meer omdat er meer verschillende producten komen; producten met een hoog kostenmaximum en een hoge premie naast producten met een laag kostenmaximum en een lagere premie.

Toegankelijkheid rechtsbijstand 
De nieuwe uitspraak van het Europese Hof over vrije advocaatkeuze leidt mogelijk tot aanpassing van lopende rechtsbijstandsverzekeringen. En indirect kan deze uitspraak leiden tot een beperktere mogelijkheid tot toegang tot rechtsbijstand. Want als een verzekeraar door de hogere schadelasten een hogere premie moet gaan vragen, kan die premie voor een bepaalde groep misschien te hoog worden.

Meer weten

• Verzoek prejudiciële beslissing, EU-Hof 300315
• Uitspraak prejudiciële beslissing, EU-Hof 070416
• Reactie Verbond van Verzekeraars

Ook in onze opleidingen komt de vrije advocaatkeuze aan de orde:

• Juridische aspecten van de motorrijtuigverzekeringen
• Juridische aspecten van de aansprakelijkheidsverzekeringen
• Juridische Aspecten van Wegvervoer
• Wft Basis
• Het verzekeren van aansprakelijkheidsrisico’s

 In de Wft Triple A-app vindt u eveneens informatie over de vrije advocaatkeuze.