Levenstestament: zelf de regie houden
Mensen worden steeds ouder en ouderdom komt met gebreken. Het komt daarom steeds vaker voor dat iemand op een bepaald moment niet meer in staat is om zelf zijn belangen te behartigen. Als in zo’n geval de wensen niet bekend zijn, is het lastig om in het belang van de rechthebbende te handelen. Die situatie is te voorkómen: door in een levenstestament vast te leggen wie de financiële, medische en persoonlijke zaken regelt als men het zelf niet meer kan. En ook hoe deze vertegenwoordiger of vertrouwenspersoon dat moet doen. Met een levenstestament houdt men zelf de regie.
Levenstestament
Het levenstestament is een document, waarin iemand een aantal financiële, medische of persoonlijke wensen vastlegt voor het geval er tijdens zijn leven iets gebeurt waardoor hij zelf ‒ al dan niet tijdelijk ‒ niet meer kan of wil handelen. In het levenstestament kunnen instructies staan over:
- het regelen van de bankzaken en belastingen;
- het beleggen van het vermogen;
- het doen van schenkingen en onder welke voorwaarden;
- de verkoop van de woning als men niet meer zelfstandig kan wonen;
- wat er eventueel met de inboedel moet gebeuren (verdelen, verkopen, et cetera);
- wie – als het echt niet anders kan – de bewindvoerder, curator of mentor wordt;
- wel of geen medische behandeling of reanimatie;
- de uitvaart;
- iemands persoonlijke verzorging;
- de verzorging van het huisdier;
- iemands sociale contacten en religie;
- verwijdering van profielen op sociale netwerken.
Verschil tussen testament en levenstestament
Het levenstestament geldt tijdens iemands leven. Daarin staat dus niet wat er met de bezittingen moet gebeuren als men komt te overlijden. Dat wordt geregeld in een testament.
Het is wel belangrijk om levenstestament en testament op elkaar af te stemmen.
Steeds belangrijker
Het levenstestament gaat een steeds grotere rol spelen. En niet alleen bij ouderen, maar bij alle leeftijden. Situaties waarin vertegenwoordiging aan de orde kan komen:
- Bijvoorbeeld bij langdurige afwezigheid door een verre vakantie of bij een tijdelijk verblijf in het buitenland als expat.
- Maar ook in situaties als een auto-ongeluk, of gedurende zware herstelperiodes na een operatie of tijdens ziekte.
- Ook ‘gewone’ zaken als overvolle agenda’s kunnen leiden tot meer behoefte aan vertegenwoordiging.
- Verder zijn er steeds meer samengestelde gezinnen en andere relatievormen, waarbij de emotionele banden en de juridische verbondenheid niet gelijk lopen (waardoor de uitwerking van de wettelijke beschermingsregelingen anders zijn dan gewenst).
Het levenstestament past ook bij de tijdsgeest van zelfsturing en zelf de regie willen houden.
Juridisch
Als iemand wilsonbekwaam wordt en er is geen levenstestament, dan biedt de wet bescherming in de vorm van curatele, bewind of mentorschap. De kantonrechter benoemt dan iemand die de financiële en/of medische belangen gaat behartigen. Wie dat wordt, is afhankelijk van wat de rechter nodig vindt. Daar heeft men zelf geen invloed meer op.
Maar in plaats van af te wachten tot de rechterlijke macht ingrijpt, kan men zelf proactief maatregelen treffen. En daarbij ook de eigen (financiële) kaders aangeven in een levenstestament.
Wel of geen notariële akte
De ruggengraat van het levenstestament is een algehele volmacht volgens artikel 3:62 BW. Hierdoor krijgt de juridische vertrouwenspersoon (ook wel levensexecuteur genoemd) de juridische onderbouwing om te kunnen vertegenwoordigen. Ten aanzien van de medische vertegenwoordiging wordt gebruikgemaakt van artikel 7:465 BW voor de juridische onderbouwing.
Beide artikelen schrijven geen notariële akte voor. Maar in het kader van de problematiek rondom ouderenmishandeling en financieel misbruik is een notariële akte wel aan te raden.
Naast het voordeel van de bewijskracht, biedt een notariële akte nog meer voordelen, zoals:
- de ‘vrije wil’-check;
- de identiteitscheck;
- de juridische advisering;
- de registratie.
Op het moment van ondertekenen van de akte heeft de notaris een protocol dat hij moet volgen in verband met deze checks. Het levenstestament wordt opgeslagen in het (landelijk) Centraal Levenstestamenten Register, dat wordt gehouden door notarissen net zoals bij testamenten. Inzage is op dit moment alleen mogelijk door notarissen. Een aantal instanties (zoals enkele banken) eisen bij een levenstestament ook een notariële akte.
Controle
In het levenstestament zijn controlemogelijkheden in te bouwen: het benoemen van bijvoorbeeld meerdere gemachtigden. Of het opleggen van een strikte plicht tot het afleggen van rekening en verantwoording (bijvoorbeeld hoe en wanneer precies). Verder is het opnemen van een toezichthouder een optie, bijvoorbeeld een onafhankelijke derde die onder andere periodiek de rekening en verantwoording doet. Maar denk ook aan instanties die controlemogelijkheden bieden: zo kunnen banken bijvoorbeeld iemand ‘meekijkrechten’ geven op de bankrekening.
In de kinderschoenen
Hoewel het levenstestament in het buitenland al langer gebruikt wordt, staat de vertegenwoordiging via het levenstestament in Nederland nog maar in de kinderschoenen. Toch biedt een levenstestament veel voordelen. De adviseur kan niet alleen deze voordelen bij de klant onder de aandacht brengen, maar er daarnaast ook voor zorgen dat het levenstestament inhoudelijk een goede regeling bevat.
Meer weten?
Op notaris.nl staat het Levenstestament uitvoerig beschreven
Op de site van KNMG vindt u meer informatie over medische zaken
NIBE-SVV heeft verschillende opleidingen die meer of minder uitgebreid ingaan op het levenstestament:
